Ida Ismalaj
Më 11 maj, Shqipëria mban zgjedhjet parlamentare dhe partitë politike tashmë kanë nisur ofensivën për të fituar votuesit. Nëse më parë televizioni dhe gazetat ishin mjetet kryesore të komunikimit politik, sot rrjetet sociale janë bërë platforma kryesore për promovimin e programeve, takimeve dhe aktiviteteve të kandidatëve.
Kryeministri Edi Rama përdor Facebook-un për të publikuar fjalimet dhe premtimet elektorale, ndërsa ish-kryeministri Sali Berisha, edhe kur ishte në arrest shtëpie, mbeti aktiv në të njëjtën platformë, duke postuar denoncime të qytetarëve dhe takime me drejtuesit e PD-së.
KQZ në luftë me boshllëqet ligjore
Pavarësisht përpjekjeve, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) e ka të pamundur të monitorojë propagandën në internet, pasi Kodi Zgjedhor nuk parashikon rregulla për këtë fushë. Për më tepër, aktiviteti propagandistik i kandidatëve para regjistrimit të tyre zyrtar nuk mund të ndëshkohet, duke lënë një hapësirë të madhe për abuzime.
Administrata publike në shërbim të partisë
Faqet zyrtare të ministrive dhe institucioneve shtetërore janë kthyer në mjete propagande elektorale. Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, për shembull, përdoret për të promovuar aktivitetet e eksponentëve të mazhorancës, ndërsa punonjësit përballen me presione për të shpërndarë postimet e ministres Anila Denaj. Situatë e ngjashme vërehet edhe në shkollat publike, ku punonjësit detyrohen të komentojnë dhe të shpërndajnë aktivitetet e ministres Ogerta Manastirliu.
KQZ: Punonjësit e administratës kërcënohen me largim nga puna
Sipas përfaqësueses së KQZ-së, Ermira Allushi, rrjetet sociale janë bërë arma kryesore e fushatës, por qytetarët shpesh nuk e dinë ku të denoncojnë presionet apo abuzimet. Ndërkohë, KQZ ka publikuar video sensibilizuese, por efektiviteti i tyre mbetet i kufizuar.
Fushata online: Sa shpenzojnë partitë?
Sipas të dhënave nga Meta Ad Library, gjatë zgjedhjeve vendore të 14 majit, partitë politike dhe kandidatët shpenzuan rreth 91 mijë dollarë për reklama në rrjetet sociale.
Partia Socialiste: 82 mijë dollarë në katër vitet e fundit.
Partia Demokratike: Shpenzimet e sakta nuk dihen për shkak të ndarjeve dhe ndryshimeve të emrit të partisë. Në katër vitet e fundit, “Demokratët Euroatlantikë” kanë shpenzuar 5,950 dollarë.
Shqetësimi kryesor: Financimet e fshehura dhe ndikimi i grupeve kriminale në fushatë.
Sanksionet për shkeljet
Juristi Muharem Çakaj shpjegon se Kodi Zgjedhor parashikon gjoba për partitë që shkelin kufijtë e shpenzimeve ose që marrin financime të paligjshme:
Fondet e paidentifikuara transferohet në llogarinë e KQZ-së.
Dhurimet mbi 50 mijë lekë nga burime të panjohura dënohen me gjobë të barabartë me shumën e dhuruar.
Financimet nga burime të ndaluara ndëshkohen me dyfishin e shumës së marrë.
Shkelja e kufirit maksimal të shpenzimeve ndëshkohet me 5 milionë lekë gjobë.
Keqpërdorimi i burimeve shtetërore: Një model i përsëritur
Sipas një sondazhi nga Qëndresa Qytetare me 720 qytetarë në 6 bashki, 78.1% e tyre pohojnë se zyrtarët publikë përdorin burimet shtetërore për fushatë. Pas denoncimeve të QQ, KQZ vendosi të ndalojë përdorimin e faqeve zyrtare të institucioneve shtetërore për postime politike.
OSBE/ODIHR ka theksuar në çdo raport të tij se keqpërdorimi i burimeve shtetërore, presioni ndaj punonjësve publikë dhe pretendimet për blerje votash mbeten shqetësime të vazhdueshme në zgjedhjet në Shqipëri.
Ndalohet përdorimi i aseteve publike 4 muaj para zgjedhjeve
Sipas juristit Çakaj, Kodi Zgjedhor ndalon përdorimin e aseteve publike në mbështetje të një partie katër muaj para zgjedhjeve. Për këtë arsye:
Qeveria nuk duhet të miratojë ligje me përfitime të drejtpërdrejta për kategori specifike (pensionistë, amnisti fiskale, ndihmë sociale etj.).
Partitë duhet të raportojnë çdo aktivitet tek KQZ për miratim.
Zyrtarët paralajmërohen për abuzimin me burimet shtetërore
Ilirjan Celibashi, kryetari i KQZ-së, ka paralajmëruar se çdo zyrtar publik që përdor burime shtetërore për fushatë do të përballet me sanksione.
Rregullat për rrjetet sociale dhe masat disiplinore
Komisioni Rregullator i KQZ ka vendosur që:
Funksionarët publikë nuk mund të përdorin llogaritë zyrtare për propagandë.
Veprimtaritë elektorale lejohen vetëm në llogaritë personale.
Përdorimi i rrjeteve sociale të institucioneve për qëllime politike ndalohet rreptësisht.
KAS kërkon masa disiplinore për shkelësit
Ledio Braho, anëtar i KAS, sugjeron që përveç gjobave, punonjësit e administratës që përfshihen në fushatë politike të përballen edhe me masa disiplinore që ndikojnë në karrierën e tyre.
Gjobat për drejtuesit e mjeteve bien në fushatë – rastësi?
Një fenomen interesant është reduktimi drastik i gjobave të Policisë Rrugore dhe asaj Bashkiake në periudha zgjedhore.
Në shkurt-prill 2023 (zgjedhjet vendore), 25,342 gjoba.
Në të njëjtën periudhë të vitit 2024: 117,962 gjoba.
Edhe gjobat e Policisë Bashkiake në Tiranë në 2023 ishin 3.7 herë më të ulëta se në një periudhë jo-zgjedhore.
Raportet financiare të partive, një detyrim ligjor
Sipas ligjit, partitë dhe kandidatët janë të detyruar të dorëzojnë raporte financiare të detajuara çdo vit dhe për çdo fushatë. Këto raporte publikohen nga KQZ për transparencë dhe llogaridhënie.
Me ligje të paplotësuara dhe institucione të pafuqishme për të kontrolluar fushatën në internet, partitë politike vijojnë të shfrytëzojnë çdo hapësirë për propagandë, përfshirë administratën dhe burimet shtetërore.
Me afrimin e datës së zgjedhjeve, fenomenet e njohura të keqpërdorimit të burimeve publike, presionit mbi administratën dhe financimeve të paqarta po bëhen më të dukshme. Raportet e OSBE/ODIHR kanë evidentuar prej vitesh mungesën e ndarjes midis partisë dhe shtetit, ndërsa sondazhet tregojnë se shumica e qytetarëve e perceptojnë këtë problem si shqetësues. Pavarësisht përpjekjeve të KQZ për të kufizuar propagandën institucionale dhe për të rritur transparencën financiare, boshllëqet ligjore dhe mungesa e zbatimit të rregullave mbeten sfida të mëdha. Nëse këto probleme nuk adresohen, zgjedhjet e 11 majit rrezikojnë të jenë një tjetër rast studimi për ndikimin e propagandës dixhitale dhe keqpërdorimit të burimeve shtetërore apo një tjetër raport me rekomandime i OSBE/ODIHR.
