Erjola Azizolli – Media Amfora
Mes viteve 2000-2017, kishat ortodokse në Shqipëri kanë qenë në shënjestër të grabitjeve të përsëritura. Së paku 16 episode janë regjistruar, duke rezultuar në humbjen e 23 ikonave, 3 ikonostasëve dhe shumë objekteve të tjera të çmuara. Nga këto raste, vetëm 19% janë zbuluar pjesërisht, ndërsa pjesa tjetër mbetet e pazgjidhur.
Kisha e Shën Spiridhonit në Berat u bë viktimë e një grabitjeje brutale në vitin 2016, ku epitafi 300-vjeçar u zhduk, duke tronditur komunitetin ortodoks. Ky rast është një nga shumë të tilla që tregojnë dështimin e institucioneve për të mbrojtur trashëgiminë kulturore.
Gjetjet kryesore të hulumtimit:
- 16 raste grabitjesh të identifikuara midis viteve 2000-2017.
- Artefaktet e grabitura përfshijnë 23 ikona, 8 objekte dekorative, 3 ikonostasë dhe kambana.
- Qarqet më të prekura: Gjirokastra, Korça, Berati dhe Fieri.
Vjedhje të përsëritura dhe mbrojtje e dobët
Instituti Kombëtar i Regjistrimit të Trashëgimisë Kulturore ka evidentuar 16 raste, por komunitetet fetare raportojnë shifra më të larta. Mungesa e fondeve për roje sigurie dhe sisteme alarmi ka krijuar kushte të përshtatshme për grabitësit. Rastet e rikthimit të objekteve janë të pakta; vetëm 3 grabitje janë zbuluar pjesërisht.
Rastet e spikatura:
- Në vitin 2008, 18 ikona të punuara nga ikonografi Joan Athanasi (1770) u grabitën nga Kisha e Labovës së Kryqit.
- Në vitin 2016, epitafi i kishës së Shën Spiridhonit në Berat u zhduk dhe mbetet i pashpjeguar.
Ekspertiza dhe thirrja për veprim:
Ekspertët sugjerojnë digjitalizimin e objekteve dhe instalimin e kamerave në monumente për të parandaluar grabitjet. Kërkohen më shumë përpjekje nga institucionet dhe policia për të rikthyer objektet dhe për të mbrojtur trashëgiminë shpirtërore dhe kulturore të Shqipërisë.
Lexoni artikullin e plotë mbi hulumtimin: https://ina.media/2024/12/03/vjedhje-sistematike-kishat-u-zbrazen-nga-veprat-e-artit-dhe-objektet-historike/
